Het einde is in zicht

De Indonesische onafhankelijkheidsoorlog heeft van 17 augustus 1945 tot 27 december 1949 geduurd. Nederland wilde de strijd langer voortzetten, maar door internationale druk werd er in 1949 toch besloten om de strijd te staken. Met name Amerika zette flink druk op de Nederlandse overheid. Amerika dreigde zelfs met het stopzetten van de Marshallhulp als Nederland de oorlog in Indonesië niet zou beëindigen. Nederland had de Marshallhulp hard nodig om de wederopbouw in eigen land te kunnen betalen.

Op 27 december vond in Amsterdam officieel de soevereiniteitsoverdracht plaats. Vanaf dat moment erkent de Nederlandse regering Indonesië als onafhankelijk land. Nederland is overigens het enige land ter wereld dat Indonesië pas erkent vanaf 27 december 1949. Alle andere landen erkennen Indonesië al vanaf 17 augustus 1945, de dag waarop Soekarno de onafhankelijkheid uitriep. Dit is een bewuste politieke keuze van de Nederlandse regering. Als Indonesië vanaf 17 augustus 1945 erkend zou worden, dan zou dat voor Nederland nadelige gevolgen hebben, omdat ze dan zelf toegeven dat ze een ander land zijn binnengevallen. Door de datum van 27 december 1949 aan te houden ontkennen ze dit. Tijdens de onafhankelijkheidsoorlog stierven er ongeveer 100.000 Indonesiërs en ongeveer 5000 Nederlanders.

De Nederlandse militairen die terugkwamen uit Indonesië werden slecht opgevangen. De Nederlandse samenleving had zich grotendeels tegen de oorlog gekeerd en er was voor deze veteranen geen ruimte binnen de maatschappij. Jarenlang konden ze hun verhaal bij niemand kwijt. Velen van hen hebben tot hun dood gezwegen over wat ze in Indonesië allemaal hebben meegemaakt. Sommigen omdat het voor hen te traumatisch was om erover te praten en voor anderen omdat er niemand was om mee te praten.

Naast de Nederlandse militairen komen er ook zo’n 4000 Molukse militairen met hun gezin naar Nederland. Deze Molukkers hadden aan de kant van de Nederlanders gevochten en het was voor hen daardoor niet meer veilig om in Indonesië te blijven. Daarnaast zag de nieuwe Indonesische regering hun als een bedreiging. Dit was echter maar voor een tijdelijk verblijf. De Nederlandse regering beloofde aan de Molukkers dat Nederland zich hard zou maken voor een onafhankelijke Molukse staat. Zodra dit een feit zou zijn, keerden alle Molukse militairen en hun gezinnen weer huiswaarts. Er was niet genoeg plaats voor de Molukse mensen die naar Nederland kwamen, dus werden ze opgevangen in concentratiekampen uit de Tweede Wereldoorlog zoals Vught en Westerbork. Daar leefden ze onder zeer slechte omstandigheden. Ook was het erg lastig voor deze mensen om te wennen in Nederland. Ze kwamen in een totaal andere cultuur terecht met een heel ander klimaat. Er is nooit een onafhankelijke Molukse staat gekomen, ten onvrede van de Molukse bevolking. Velen van hen wonen nu nog steeds in Nederland.

Excuses

Direct na de onafhankelijkheidsoorlog was de oorlog een zwarte bladzijde en een open wond in de Nederlandse geschiedenis. De Nederlanders wilden deze verloren oorlog zo snel mogelijk vergeten. De Nederlandse militairen die terugkwamen werden alles behalve met open armen ontvangen. In de havens stonden protesterende mensen die ze uitscholden voor moordenaars. In de documentaire “Onze jongens op Java” vertellen alle veteranen dat de regering niets voor ze gedaan heeft bij terugkomst. Ze vertellen dat er bij terugkomst helemaal geen sprake was van nazorg. Er werd ze geen werk of studie aangeboden en ze kregen geen financiële compensatie. Van de overheid kregen ze een paar tegoedbonnen en mochten ze één maand gratis met het openbaar vervoer reizen in de derde klas!
Daarnaast toonde niemand interesse in de dingen die ze meegemaakt hadden en was er geen begrip voor hun situatie. Veel Indiëgangers hebben tientallen jaren gezwegen over wat ze hadden meegemaakt en gezien.

Bij een staatsbezoek in 1995 van koningin Beatrix aan Indonesië wilde ze excuses aanbieden voor het Nederlandse optreden tijdens de onafhankelijkheidsoorlog. Ze werd echter tegengehouden door premier Wim Kok, omdat hij bang was voor de reactie van de oud-Indiëgangers. Beatrix heeft dit toen ook niet gedaan.

“Een doorbraak kwam er pas in 2005, met de erkenning van toenmalig minister van buitenlandse zaken Ben Bot, dat ‘Nederland aan de verkeerde kant van de geschiedenis had gestaan’. Dat waren belangrijke woorden uit de mond van Bot, zelf een ‘kind van Indië’. Zijn vader was bestuursambtenaar in Nederlands-Indië en zelf zat hij in zijn jeugd in een jappenkamp.”

Koning Willem-Alexander heeft tijdens een staatsbezoek in maart 2020 in Indonesië plotseling excuses gemaakt naar Indonesië voor het extreme geweld vanuit Nederlandse kant. Ik citeer: “Voor de geweldsontsporing aan Nederlandse zijde in die jaren wil ik hier nu, in navolging van eerdere uitspraken van mijn regering, mijn spijt uitspreken en excuses overbrengen.” “Dit doe ik in het volle besef dat de pijn en het verdriet van de getroffen families generaties lang voelbaar blijven.”

Bovendien is het opvallend dat  koning Willem-Alexander sprak over 75 jaar onafhankelijkheid. Hiermee telt hij dus vanaf 1945 en niet vanaf 1949. De gehele excuses is een zeer grote doorbraak te noemen. De benoeming van 75 jaar vrijheid van Indonesië is hierin misschien nog wel de grootste stap. Echter is het geen politieke instemming, die blijft vooralsnog uit.

De excuses werden door veel mensen positief ontvangen, echter waren er ook mensen die er zeer boos van werden. Met name Nederlandse veteranen die in Indonesië gevochten hadden tijdens de onafhankelijkheidsoorlog. Zij voelen zich weer neergezet als oorlogsmisdadigers terwijl de meeste soldaten dit niet waren. In de video zie je de reactie van veteraan Ton Kelders in het programma De Wereld Draait Door.

Noot. (De Wereld Draait Door, 2020)