Japan capituleert

In 1944 werd Japan overal teruggedrongen door de geallieerde troepen, die vooral bestonden uit Amerikaanse troepen. Eiland voor eiland kwamen de Amerikaanse soldaten steeds dichter bij Japan. Ieder eiland dat veroverd werd kostte veel mensenlevens. De Japanners stonden erom bekend dat ze liever stierven in de strijd dan dat ze zich over zouden geven.

Hierdoor werd er op ieder eiland een langdurige en bloederige strijd gevoerd. Er werd ook een plan gemaakt om Nederlands-Indië te bevrijden, maar dit plan werd nooit uitgevoerd. De Amerikanen kozen voor een andere optie, zij besloten om Japan tot een overgave te dwingen. Op 6 augustus 1945 werd er een atoombom gegooid op de Japanse stad Hiroshima. Drie dagen later werd er nogmaals een atoombom geworpen op een Japanse stad, ditmaal Nagasaki. Zo’n 250.000 mensen stierven door de 2 atoombommen. Als gevolg van de straling zouden er laten nog honderdduizenden mensen sterven aan erge ziektes zoals kanker. Op 15 augustus 1945 capituleert Japan, Japan geeft zich namelijk over.

Vanaf dat moment ontstaat er een chaotische periode in Nederlands-Indië. De Japanners zijn nog steeds aanwezig, maar zijn niet meer de baas. De Nederlanders die eerst de baas waren, zitten nog steeds in interneringskampen, zijn gevlucht of overleden. Er ontstaat een situatie waarin niemand weet wie er nu echt de macht heeft.

Tijdens de Japanse bezetting is het nationalisme gigantisch gegroeid onder de Indonesische bevolking. Veel van hen willen niet meer terug naar de tijd waarin de Nederlanders de baas waren. Ze willen een eigen land creëren waarin ze zelf de baas zijn. Tijdens de Japanse bezetting hebben veel jongeren een militaire opleiding gekregen. Hen werd geleerd hoe zij moesten vechten en hoe zij met wapens om moesten gaan.

De leider van de nationalisten is Soekarno. Veel mensen zien hem als de nieuwe leider van een eigen Indonesisch land. Als op 15 augustus 1945 de Japanners zich overgeven zien veel mensen dat als het moment om een eigen land te beginnen. Soekarno twijfelt echter of dit het juiste moment is. Daarom ontvoeren fanatieke jonge nationalisten hem en dwingen ze hem de onafhankelijkheid uit te roepen. Op 17 augustus 1945 roept Soekarno daarom de Indonesische onafhankelijkheid uit. Vanaf dat moment is Nederlands-Indië is verleden tijd.

Bersiap

Direct na het uitroepen van de onafhankelijkheid ontstaat er een roerige periode die we de Bersiap noemen. Jonge nationalistische strijders trekken de straten op om hun woede van honderden jaren Nederlandse onderdrukking te botvieren. Ze vernielen en plunderen Nederlandse huizen en winkels. Daarnaast worden ook Nederlanders, Indische Nederlanders en andere mensen die gediend hebben in het Nederlandse bestuur opgejaagd of zelfs vermoord.

Nederlanders die jarenlang een verschrikkelijk bestaan hadden gehad in de Jappenkampen kunnen niet veilig naar hun eigen huis terug. De meesten van hen besluiten daarom om in de kampen te blijven, omdat ze hier beschermd worden door de Japanners. De Japanners hadden de opdracht gekregen van de geallieerde troepen om de bevolking te beschermen, maar in vele gevallen gaven ze hun wapens af aan de jonge nationalistische groeperingen. In deze bijzondere situatie veranderden hun oude gevagenisbewakers in hun persoonlijke beveiligers.

Daarnaast werden er massaal bamboesperen gebruikt. “Merdeka, Merdeka!” riepen de jongeren luidkeels. Merdeka betekent vrijheid of onafhankelijkheid in het Indonesisch. De Bersiap periode duurde van oktober 1945 tot januari 1946. Er vielen ongeveer 5500 slachtoffers onder de Nederlandse en Nederlands-Indische bevolkingen tijdens deze periode.

Noot. (Bronbeek, 2020)

De Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog

De Nederlandse overheid reageerde geschokt op het uitroepen van de Indonesische onafhankelijkheid. Zij wilde zo snel mogelijk de kolonie terug in Nederlandse handen krijgen en stuurde daarom Nederlandse soldaten om orde op zaken te stellen. Den Haag stuurde zo’n 120.000 Nederlandse militairen naar Indonesië om de Indonesische onafhankelijkheid neer te slaan. Nederland had zwaar geleden onder de Duitse bezetting en de wederopbouw van Nederland zou veel geld gaan kosten. Nederland wilde net zoals vroeger veel geld verdienen met Nederlands-Indië om de wederopbouw te kunnen betalen. Daarnaast was er de overtuiging dat Nederlands-Indië al eeuwenlang bij Nederland hoorde en dat moest zo blijven.

De eerste Nederlandse militairen die in Indonesië aankwamen waren oorlogsvrijwilligers. Jonge Hollandse jongens die zichzelf hadden aangemeld om in Indonesië te vechten. Door heel Nederland werden grote posters verspreid die ervoor moesten zorgen dat jongeren zich zouden aanmelden om in Indonesië te vechten. Ze werden opgeroepen om de Japanners te verdrijven en orde te herstellen. Wanneer ze in Indonesië aankomen heeft Japan al gecapituleerd. Vanaf dat moment wordt de nieuwe republiek Indonesië de vijand. De Nederlandse militairen moeten ervoor zorgen dat de nationalisten bestreden worden en dat het Nederlandse bestuur weer geïnstalleerd wordt. Omdat er niet genoeg oorlogsvrijwilligers zich aanmelden stuurt Nederland dienstplichtige militairen naar Indonesië. Dit zijn jonge mannen die opgeroepen worden door de regering om in het leger te gaan.

De meeste Nederlandse militairen waren slecht getraind en overhaast naar Indonesië gestuurd. Ze wisten niets van het land of de cultuur. Ze zagen het vaak als een mooi avontuur. Velen van hen verwachtten met open armen ontvangen te worden door de Indonesische bevolking, maar niets bleek minder waar. Overal hingen grote spandoeken met teksten zoals: “We don’t like the Dutch! en “Dutch go home!” Deze leuzen werden bewust in het Engels geschreven, zodat het de aandacht zou trekken van andere machtige landen zoals Groot-Brittannië en Amerika.

Er ontstaat een bloederige oorlog die jarenlang zou duren. Nederlandse troepen proberen nationalistische strijders op te sporen en uit te schakelen. Daarnaast proberen ze orde en veiligheid te creëren voor de bevolking. Net zoals tijdens de Atjehoorlog maken de Indonesiërs gebruik van guerrilla oorlogsvoering. De Indonesische militairen gingen nooit openlijk de confrontatie aan met Nederlandse militairen. De Nederlanders waren veel beter bewapend en beschikten over tanks, vliegtuigen en artillerie. Daarom besloten ze om hinderlagen te leggen. Nederlandse troepen werden overvallen en beschoten. Voordat de Nederlanders hun tanks, vliegtuigen of artillerie effectief konden gebruiken, vluchtten de Indonesische strijders alweer terug de jungle in. De Nederlanders streden hierdoor tegen een onzichtbare vijand en echte overwinningen werden nauwelijks geboekt. Dit was voor de Nederlandse militairen mentaal erg zwaar.

Noot. (Museum Bronbeek, 2020)

Oorlogsmisdaden

In oorlogen gebeuren verschrikkelijke dingen. Dagelijks stierven er soldaten van zowel Indonesische als Nederlandse kant op het slagveld. Helaas werd het oorlogsgeweld niet alleen beperkt tot militairen. Ook veel burgers werden slachtoffer van oorlogsgeweld. Wanneer burgers gemarteld, verjaagd of zelfs vermoord worden, spreken we over oorlogsmisdaden. Ook extreem geweld valt hieronder. Denk bijvoorbeeld aan het martelen van mensen om informatie te verkrijgen, het verkrachten van een vrouw of het vernielen van bezittingen. Extreem geweld tegenover andere militairen wordt ook gezien als oorlogsmisdaden.

Door de wreedheden vanuit Indonesische kant en het gevoel van machteloosheid werden er oorlogsmisdaden gepleegd door Nederlandse troepen. Kampongs (Het Indonesische woord voor klein dorp) werden in brand gestoken, burgers werden gemarteld en gedood.

24. Kapitein Westerling. Noot (Wikipedia, 2015)

Als men spreekt over oorlogsmisdaden tijdens de onafhankelijkheidsoorlog dan komt men al snel uit bij Kapitein Westerling. Kapitein Raymond Westerling heeft met harde hand opgetreden op het eiland Celebes. In samenwerking met de inlichtingendiensten ging hij kampong voor kampong af om de nationalistische opstandelingen te elimineren. Hij beschikte hiervoor over 150 soldaten. Bij de inlichtingendienst werd informatie verzameld over de opstandelingen. Deze informatie werd vaak verzameld door middel van afpersing en mishandeling. De informatie werd dan doorgegeven aan Westerling.

Zijn werkwijze was altijd hetzelfde. Eerst liet hij zijn mannen met alle dorpsbewoners bij elkaar komen op een plein of in een veld. Daar werden alle vrouwen van de mannen gescheiden. Daarna haalde hij een papiertje tevoorschijn met namen die hij door had gekregen vanuit de inlichtingendienst. Dit waren volgens de inlichtingendienst vijanden van de Nederlanders. Hij las een naam voor en zorgde ervoor dat deze persoon naar voren kwam. Als hij voor de groep stond, dan schoot hij hem dood. Hij werkte zijn lijstje af en ging daarna weer door naar de volgende kampong. Hij heeft ook regelmatig opdracht gegeven om een kampong in brand te steken. Veel onschuldige mensen werden hierbij slachtoffer.

Dit zijn verschrikkelijke oorlogsmisdaden vanuit Nederlandse kant, maar je moet niet denken dat alle Nederlandse militairen zo waren. De grote meerderheid heeft zijn handen nooit gebrand aan zulke praktijken. Ik wil nogmaals benoemen dat Westerling bevel gaf over 150 soldaten. Al mogen we hier niet te licht over denken, we moeten wel beseffen dat dit maar een zeer klein onderdeel was in het totale Nederlandse leger dat op dat moment in Indonesië was. Echter moeten we ook beseffen dat er naast de groep van Westerling ook oorlogsmisdaden werden gepleegd door andere Nederlandse militairen. Al dan wel of niet bewust of in opdracht van hogere hand. Het blijft nog steeds een discussiepunt onder historici of Westerling handelde uit eigen initiatief of dat hij de opdracht kreeg vanaf hogere hand. De discussie wordt vandaag de dag nog steeds gevoerd. Er moet wel benoemd worden dat de rechter Westerling nooit veroordeeld heeft voor zijn handelen.

Daarnaast moet benoemd worden dat er vanuit Indonesische kant ook oorlogsmisdaden werden gepleegd. Sommige Indonesische strijders pleegden oorlogsmisdaden op Nederlandse militairen of op de Indonesische bevolking. Er zijn meerdere verhalen bekend waaruit blijkt dat Indonesische strijders de ogen en tong van een Nederlandse soldaat uit zijn hoofd snijden. Dit werd ook gedaan met het geslachtsdeel, waarna het geslachtsdeel geplaatst werd in de lege oogkassen en mond. De persoon was vaak nog in leven terwijl dit gebeurde. Zulke gebeurtenissen zijn met geen enkel motief goed te praten. Er zijn vanuit beide kanten gruwelijke misdaden gepleegd in een oorlog die alsmaar grimmiger werd.

Lang werd er in Nederland gezwegen over de misdaden die in Indonesië hebben plaatsgevonden. In 1969, 20 jaar na het einde van de oorlog, komt daar plots verandering in. Joop Hueting spreekt op nationale televisie over misdaden die hij met eigen ogen heeft meegemaakt tijdens de onafhankelijkheidsoorlog. Veel veteranen waren woest op hem, omdat hierdoor alle militairen gezien werden als oorlogsmisdadiger. In de video zie je het fragment van Joop Hueting uit 1969 en reacties van veteranen op dit fragment.

Noot. (De Wereld Draait Door, 2019)

Lieve Gerda

Flip Peeters was een dienstplichtig militair in Indonesië tussen augustus 1948 en juni 1950. Hij hield een dagboek bij voor zijn vrouw in Nederland. In dit dagboek schreef hij verhalen over hoe het dagelijkse leven eruit zag en wat hij allemaal meemaakte. Wat zijn dagboek bijzonder maakt, zijn de prachtige tekeningen. Deze tekeningen geven een mooie inkijk in het leven van een Nederlandse militair tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog. Zijn dagboek kreeg de passende titel: “Lieve Gerda”.